Đánh giá chất lượng gia công chế tác thành phẩm đá quý

Nói đến gia công chế tác đá quý là nói đến toàn bộ quá trình từ thiết kế nguyên vật liệu đến mài dũa thành hình, cho nên đánh giá với chất lượng gia công chế tác phải bao gồm đánh gia chất lượng đánh giá của toàn bộ quá trình trên. Căn cứ chủ yếu của đánh giá chất lượng gia công chế tác đá quý.

Đánh giá thiết kế gia công chế tác thành phẩm đá ưúy phải bao gồm các mặt chọn kiểu dáng, sử dụng màu sắc, loại bỏ và che kín các khiếm khuyết… Chọn kiểu dáng: căn cứ vào đặc điểm của kiểu dáng sẽ chia thành phẩm ra làm 3 loại  lớn là loại mặt nhỏ (facet), loại mặt cung (cacbochon) và loại điêu khắc (sculptured). Đá quý loại mặt nhỏ do nhiều mặt đánh bóng nhỏ mà phẳng theo diễn tiếp góc độ nhất định mà thành. Đầy đủ tia sáng phần trong đá quý quan sát bên ngoài là hiểu ngay. Vì vậy, vật liệu lý tưởng của đá quý loại mặt nhỏ phải là trong suốt, không có đới vân nứt, khiếm khuyết và bao thể. Loại mặt cung có đỉnh mặt hình cầu tiếp nhận và phản xạ ánh sáng được mức độ lớn nhất, vì vậy có hiệu ứng quang học đặc biệt, phần trong có khiếm khuyết phải che kín, vật liệu đá quý không trong suốt, bán trong suốt đều chọn dùng được. Tôạ đặc điểm ngoại hình của loại mặt nhỏ và loại mặt cung còn được chia ra thành hình tròn, hình elip, hình mắt ngựa và hình vuông… Đặc điểm ngoại hình của các loại dạng hình đều không giống nhau, như hình vuông góc cạnh rõ ràng, phóng khoáng đại lượng, thích hợp chọn dùng cho mặt nhẫn kiểu nam giới.

Đường nét mềm mại của hình elip, thướt tha mềm mại, nhỏ dài hình mắt ngựa thích hợp chọn dùng cho mặt nhẫn nữ giới hơn. Mặt nhỏ phần đầu của loịa mặt nhỏ càng nhiều thì mức độ lấp lánh của đá quý càng cao. Mặt nhỏ phần giữa càng nhiều, mặt kính phản xạ đá quý càng sáng. Hàng điêu khắc cho phép có nhiều hoặc lớn hoặc nhỏ mặt lồi, mặt lóm, có khi cao, có khi thấp, cho nên vật liệu đá quý màu sắc không tập trung hoặc có khiếm khuyết, che kín đều được chọn dùng. Thiết kế hàng điêu khắc chất lượng tốt phải chọn vật liệu có thể xuất hiện màu sắc, hiển thị phẩm chất vật liệu, che kín khiếm khuyết, vết nứt. Sử dụng màu sắc và hiệu ứng đặc biệt: màu sắc phẩm cấp A là phải đều, quý báu mà màu tươi. Nhưng màu của đá quý thiên nhiên phân bố luôn luôn không đều, hoặc quá đậm, hoặc quá nhạt. Vì vậy, màu sắc có thể sử dụng tinh xảo hay không là đánh gái trình độ thiết kế lại là một căn cứ quan trọng.

Thiết kế gia công chế tác chất lượng tốt nói chung phải nghiên cứu mấy mặt sau đây:

1. Để màu sắc đều phải làm các đường nét xuất hiện dạng đồng mức đối với đá quý có đới màu. Đối với phần màu đậm trong đá quý loại mặt nhỏ phải lấy màu đặt vào gần phần đỉnh nhọn, trong loại mặt cung phải sắp xếp ở giữa hoặc phần đỉnh đá quý (vật liệu đá quý bán trong suốt). Tron hàng điêu khắc thì lấy đới màu, đám màu dùng mặt lồi thể hiện ra.

2. Để cho độ màu sắc vừa phải nên sử dụng hình lồi lõm của đá quý sẫm màu, đây là cách chọn khôn khéo. Mục đích của nó là giảm bớt độ cao của đá quý làm cho ánh sáng thấu qua đá quý càng nhiều làm cho màu sắc đá quý sáng hơn. Trong đá quý mặt nhỏ thì làm đỉnh thấp xuống để một số ánh sáng lọt qua làm cho màu của đá quý sáng lên. Đối với đá quý màu nhạt thì sử dụng phương pháp ngược lại với cách làm nói trên làm cho màu trở nên đậm hơn.

3. Các trường hợp khác.

Khi nhiều loại màu sắc đều đẹp thì lấy màu sắc đẹp biểu hiện ra để thiết kế sao cho chất lượng tốt như chiếc nhẫn tuocmalin song màu một đầu là màu đỏ, một đầu là màu lục. Hay như lắc tay ngọc năm màu, đều là hàng cao cấp trong đá quý cùng loại của nó.

Xử lý vết nứt, khiếm khuyết:

Trong rất nhiều trường hợp đá qúy không nhất thiết viên càng lớn càng tốt. Đá quý không vết nứt, không khiếm khuyết cố nhiên là một mặt hàng lý tưởng mà ai cũng mong muốn, nhưng đá quý thiên nhiên thì “mười quý chín có vết nứt”. Xử lý vết nứt và khiếm khuyết như thế nào cũng là tiêu chuẩn để đánh giá trình độ thiết kế giá công chế tác, vừa là một căn cứ quan trọng. Thiết kế chất lượng tốt nói chung áp dụng những phương pháp xử lý vết nứt và khiếm khuyết dưới đây:

1. Bảo lưu: đá quý có biến đổi màu, trôi màu (hình sao) do nguyên nhân hiếm, xúc cảm mạng… giá trị cao, mà biến đổi màu, trôi màu phần lớn là do vết nứt, mặt cát khai…. Trong đá quý có liên quan đối với ánh snág phát sinh ra, trôi màu thì do bao thể dạng hình kim song song trong đá quý và hang khí dạng ống phản ánh tập trung của ánh sợi trong mặt đỉnh đá quý loại mặt cung đối với ánh sáng phản xạ ra. Vì vậy, đối với vết nứt và bao thể có thể sinh ra biến đổi màu, trôi màu phải bảo lưu, đồng thời lấy chọn kiểu dáng làm loại mặt cung, chọn phương hướng cẩn thận, làm cho hiệu ứng quang học tạo ra phải rõ ràng, tập trung nhất trên bề mặt chính đá quý.

Có một số đá quý cát khai phát triển, khi gia công chế tác cát khai dễ biểu hiện ra, nếu đá quý laọi beryl cát khai nhóm (0001) phát triển, phản quang của mặt cát khai đã tăng cương hiệu quả phản quang của đá quý mà làm cho đá quý chói mắt hơn. Vì vậy cát khai loại này nếu tách ra không rõ ràng, thì thiết kế tốt nhất là phải làm cho bề mặt vết nứt tạo thành với bề mặt bàn một góc hẹp 5-100.

2. Che kín.

Nếu vết nứt hay khiếm khuyết không thể phát ra hiệu ứng quang học đặc biệt lại buộc phải giữ lại, lấy vết nứt hay khiếm khuyết đó đặt vào nơi không rõ có thể che khuất, vết nứt song song trong mặt lưng có thể được che kín, khiếm khuyết. Hàng điêu khắc nói chung được áp dụng tuyến tối hoặc mặt lồi sẽ che kín vết nứt và khiếm khuyết, bề mặt hàng điêu khắc nói chung không nhìn rõ vết nứt và khiếm khuyết.

3. Loại bỏ.

Vết nứt và khiếm khuyết chỉ có thể đưa đến ảnh hưởng xấu cho đá quý, đồng thời khi ảnh hưởng tương đối lớn nên áp dụng phương pháp loại bỏ để tránh vết nứt, khiếm khuyết mà lại được đá quý sạch thuần khiết, hoặc nghiên cứu “tránh nặng giữ nhẹ”, giữ lại một ít, loại bỏ ảnh hưởng lớn.

(KT sưu tầm)